Is participatie een recht voor kinderen en jongeren?

Is participatie een kinderrecht? Alle mensen op deze aardbol hebben rechten, dus ook de jeugd.  Omdat minderjarigen andere noden en zorgen hebben, kregen ze een eigen kinderrechtenverdrag. Daarin zijn ook verwijzingen naar participatie opgenomen, namelijk het recht op informatie en het recht op een eigen mening.

Wat is het kinderrechtenverdrag?

Het Internationaal Verdrag over de Rechten van het Kind - of dus kortweg het kinderrechtenverdrag - werd op 20 november 1989 aangenomen door de Verenigde Naties. Dit verdrag werd door bijna alle landen ondertekend.

Begin 1992 ging de wet van kracht in België. Het kinderrechtenverdrag omvat 14 rechten en geldt voor alle kinderen en jongeren jonger dan 18 jaar.

Welke twee kinderrechten rond participatie zijn er?

Binnen die 14 rechten werd het ‘recht op participatie’ niet letterlijk opgenomen. Toch verwijzen er enkele rechten naar. Daar zijn we enorm blij mee.

We zetten graag twee daarvan in de spotlight:

1.        Recht op informatie

Kinderen en jongeren hebben recht op informatie: je hebt informatie nodig om een mening te vormen, een beslissing te nemen of je te verdedigen tegen onrecht (art. 17).

2.      Recht op een eigen mening

 Kinderen en jongeren hebben recht op een eigen mening: je mag je eigen mening hebben (art. 12). Je mag je mening uiten en je hebt recht op informatie die je toelaat je eigen mening te vormen (art. 13).

Hoe gebruik je het Lundy-model om dit recht op participatie waar te maken?

Professor in de internationale kinderrechten Laura Lundy (School of Education van de Queen's University of Belfast) verdiepte zich verder in het recht op participatie. Lundy ontwikkelde een model (2007, British Educational Journal) waarmee je het recht op participatie meer vorm kan geven.  

Het model van Lundy beschrijft vier verschillende, maar onderling samenhangende elementen die essentieel zijn voor zinvolle participatie van kinderen en jongeren.

1.        Wat betekent het element Ruimte in Lundy’s model?

Kinderen en jongeren moeten de kans, en dus de ruimte, krijgen om hun mening te uiten. Bij de creatie van deze ruimte moet er voldoende aandacht zijn voor veiligheid en inclusie.

Voorbeeld

YET is een mobiele app (voor smartphone of tablet) die kinderen en jongeren actief betrekt bij het (her)ontwerpen van de publieke ruimte. De app is gratis en gebruiksvriendelijk.

2.        Wat betekent het element Stem in Lundy’s model?

Kinderen en jongeren mogen hun mening uiten op een manier die voor hen werkt. Er moet gezocht worden naar een laagdrempelige en aangename manier waarop ze die mening naar voor kunnen brengen. Bovendien moeten ze goed geïnformeerd zijn en voldoende ondersteuning krijgen om hun mening te kunnen vormen.

Voorbeeld

Voor de heraanleg van de speelplaats van basisschool Dolfijn wordt een groepje kinderen (2 uit elk leerjaar) gevraagd om hun droomspeelplaats te tekenen en kort toe te lichten. Dit ter inspiratie voor de eerste plannen.

3.      Wat betekent het element Publiek in Lundy’s model?

Er moet geluisterd worden naar de mening van kinderen en jongeren. Ze moeten serieus genomen worden zodat de verandering door hen of iemand anders aangebracht kan worden.

Voorbeeld

De jongeren uit leefgroep ‘de otter’ worden tijdens het maandoverleg gevraagd de vrijetijdsactiviteit te evalueren en nieuwe te kiezen voor de volgende periode. Elk idee is welkom, de mening van de begeleiding is niet overheersend.

4.        Wat betekent het element Invloed in Lundy’s model?

Er moet gehandeld worden naar de mening en opvattingen van kinderen en jongeren. Het is essentieel dat deze mening naar de juiste personen wordt gecommuniceerd. Anders doe je aan schijnparticipatie.

Voorbeeld

De leerlingenraad signaleert de onveilige verkeersituatie voor de school. De begeleidende leerkracht geeft deze informatie door aan de directie en contacteert ook de gemeente om samen een oplossing te zoeken.

Hoe pas je het participatiemodel van Lundy concreet toe?

De manier waarop deze elementen worden toegepast, zal voor elk kind of elke jongere, elke context en elke organisatie of dienst anders zijn.

Heb je hier hulp bij nodig?

Boek een traject op maat bij Pimento.

Verdiep jij je graag nog wat verder in participatie en kinderrechten? Dan verwijzen we je graag door naar dit artikel van Kenniscentrum Kinderrechten.

Bronnen:

-              www.kinderrechten.be

-             https://commission.europa.eu/system/files/2022-12/lundy_model_of_participation_0.pdf